بازگشت
چرا قذافي بدون درنگ تسليم شد؟
ارسالي هوشمند ارسالي هوشمند


شرايط بيش از آن تعيين كننده هستند كه بتوان به سهولت به ناديده انگاشتن آن تن در داد. در هر دوره خاص تاريخي، شرايط متفاوتي در پيش روي تصميم گيرندگان قرار دارد. به عبارت ديگر ماهيت هر دوره تاريخي در بطن شرايط حاكم بر آن دوره حيات مي يابد. «روح زمانه» در هر مقطع تاريخي در عملكرد رهبران سياسي تبلور مي يابد و چارچوب هاي توصيفي و تحليلي را در راستاي معيارها و هنجارهاي خود شكل مي دهد. البته ميزان تأثيرپذيري واحدهاي سياسي با توجه به ويژگي هاي ساختار قدرت در هر حوزه جغرافيايي، متفاوت بايد در نظر گرفته شود.


معمر قذافي، رهبر قدرتمند ليبيا در اوايل ماه دسامبر سال پاراعلام كرد كه به طور يك جانبه تمام برنامه هاي توليد سلاح هاي ميكروبي، شيميايي و هسته اي را متوقف كرده است و تمام تماس هاي خود با كوريای شمالي را در خصوص دستيابي به تكنولوژي پيشرفته موشكي را به كناري نهاده است. سخنان و بيانات مسئولين ليبيايي مشخص كرده است كه برخلاف ارزيابي ها و تحليل هاي سازمان اطلاعات مركزي آمريكا و ديگر ارگان هاي جاسوسي غربي، تعداد مراكز توليد سلاح هاي كشتارجمعي سه عدد نيست بلكه در سيزده حوزه جغرافيايي، فعاليت هاي تحقيق و توليد انجام گرفته است.
با اعلام مسئولين در ترابليس مشخص شد كه ليبيا به موشك هاي با برد ۳۰۰ مايل دست يافته است كه قادر به هدف گرفتن اسرائيل و كشورهاي دوست غرب در منطقه خاورميانه است. معمر قذافي كه بيش از سي سال بر اريكه قدرت تكيه كرده است در طي اين مدت غرب ستيزي را سمبول حكومت انقلابي خود قرار داده است.
براي متمايز كردن خود از گونه هاي ديگر تفكرات انقلابي و انقلابيون او حتا رنگ سبز را به عنوان نماد غرب ستيزي و در رأس آن مبارزه با آمريكا انتخاب كرد و در كتاب سبز خود، معمر قذافي تفكرات و افكار انقلابي خود را به گونه اي منسجم تصوير كرد
. براي بسياري اعترافات حكومت ليبا درخصوص گستردگي برنامه تسليحات كشتارجمعي و از همه مهمتر انصراف دادن از دنبال كردن دستيابي به ا ين توانايي ها تعجب انگيز و حتا باور نكردني است.
رهبري كه آمريكا را سمبول استثمار و مبارزه با اين كشور را علت وجودي صعود خود به قدرت، تصوير كرده بود، در طلب دوستي با آمريكا حتا تا آنجا پيش رفته است كه رويه ها، قواعد و چارچوب هاي عملياتي مورد نظر اين كشور را مشروع و مطلوب مي يابد.
آنچه نبايد باعث حيرت در تصميم رهبر ليبيا باشد اين است كه چرا بسياري قادر به درك ضرورت الزام ناپذيري چنين تصميمي نيستند. شرايط امروزي بسيار متفاوت از اواخر دهه ۱۹۶۰ است كه دگرگوني و جابه جايي قدرت در ليبيا حادث گشت. رهبراني از قبيل معمر قذافي كه ماهيت فردي به قدرت اعطا مي كنند و ستيزه كلامي را بر دگرگوني هاي ماهوي روابط خود با قدرت هاي بزرگ تحميل مي كنند در برابر شرايط به شدت واكنش نشان مي دهند. اينگونه رهبران كه درچارچوب هاي نهادينه شده به اعمال قدرت نمي پردازند به گونه اي فزاينده، حساس به دگوگوني در ماهيت توزيع قدرت در سطح جهان هستند. در صورتي كه تحولات بين المللي، معيارها و ارزش هاي آنان را تقويت كند، پرخاش هاي انقلابي را ادامه مي دهند اما اگر تغييرات در صحنه جهاني به گونه اي باشند كه موقعيت و قدرت فردي آنان را به تضعيف بكشاند، سريعاً با توجه به واقعيات قدرت از خود واكنش نشان مي دهند و عمل گرايي را در بستر فرهنگ آشناي خود به صحنه مي آورند.
معمر قذافي در طي دو دهه گذشته به وسيله رهبران آمريكا متهم به حمايت از تروريسم و تلاش براي دسترسي به سلاح هاي كشتارجمعي گرديده بود. تصميم دولت رونالد ريگن به بمباران مناطقي در ليبيا به دنبال بمب گذاري ديسكوتك محل رفت و آمد سربازان آمريكايي مقيم برلين در نيمه دهه ۱۹۸۰ بازتاب چنين تفكري در بين رهبران آمريكا بود. به دنبال اين اقدام دولت آمريكا، شاهد دگرگوني قاطع در عملكرد رهبر ليبيا نبوديم، چرا كه واقعيت حاكم جهاني، ضرورت آن را ايجاب نمي كرد. اما به قدرت رسيدن جورج دبليو بوش و سياست هاي او نشان از آن داشته اند كه شرايط جهاني به گونه اي دگرگون گشته اند كه عدم تطابق و همسويي با آن، لزوماً به كاهش قدرت و در شكل وسيع تر به از دست دادن قدرت به وسيله رهبراني خواهد گشت كه درچارچوب ساختارهاي بسته با آمريكا به مخالفت مي پردازند. براساس همين درك است كه ليبيا مسئوليت انفجار هواپيماي پان ام را بر فراز لاكربي اسكاتلند به عهده گرفت و ۷/۲ ميليارد دلار به بازماندگان ۲۷۰ نفر مسافر هواپيما پرداخت. از نه ماه پيش با مشاهده عملكرد سربازان آمريكايي در عراق و عدم حمايت مردم از صدام حسين براي شخص معمر قذافي آشكار گرديد و رئيس جمهور ليبيا متوجه اين نكته شد در صورتي كه سياست آمريكا در جهت حذف فيزيكي او باشد شرايط بين المللي به گونه اي است كه آمريكا ابايي از اين مسئله نخواهد داشت و در داخل هم بسياري هستند كه سرنگوني او را با طيب خاطر خواهند پذيرفت.

آشكار است كه ضرورت حفظ بقاي سياسي و قدرت فردي بيش از آن از اهميت برخوردار است كه رهبر ليبيا، كلام انقلابي و غرب ستيزي را شايسته تداوم بيابد. سياست هاي آمريكا درخصوص افغانستان و عراق و پيگيري مداوم اين كشور درخصوص تحت فشار قرار دادن كوريای شمالي در راستاي محروم كردن اين كشور از توان مندي تسليحات هسته اي، به وضوح بيانگر اين واقعيت است كه نيات رهبران و تصميم گيرندگان در خلاء حيات نمي يابند بلكه شكل گيري آن به شدت متأثر از شرايط بين المللي است. شرايط بين المللي در بطن قدرت حيات مي يابند و معمر قذافي نشان داد كه در ساختارهاي بسته سياسي، تصميم گيرندگان در جهت تداوم حضور خود در رأس هرم قدرت آنچنان به پيامدهاي قدرت آگاه هستند كه خواست هاي كشور برتر نظام بين الملل را به عملكرد خود مشروعيت مي دهند .
October 8th, 2004


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
مسایل بین المللی